Een vos verliest wel zijn haar maar niet zijn streken !

Bouw van een ARDF-ontvanger stap voor stap.

Het schema

Het schema
Auteur : PA0HRX

maandag 12 december 2011

Naschrift

Kijk ook eens op de workshopblog naar de gebouwde kitjes .
https://workshop.on6wl.be/

Veel plezier en tot ergens op een vossenjacht.

ON4AOL ,Luc

De afregeling : de finale

Ik heb getwijfeld of ik hier iets zou over schrijven .U moet hiervoor over een HF-generator beschikken en mensen die er één hebben weten meestal wel hoe je hier moet omgaan .Dus beperk ik mij hier met een opsomming van de afregelpunten .
Indien je vragen hebt kun je mij altijd een mail sturen .

Wat moet U hebben ?
1. een HF-generator die zowel de MF ( hier 460kHz) als de HF ( 3500 - 3600 kHz)aankan
2. als het kan een frequentieteller met het zelfde bereik als hierboven .Heb je geen teller gebruik dan een ontvanger om te horen waar je signaal zit en gebruik je display om de frequentie af te lezen . Als het kan stel je dan in de stand CW.
3. een oscilloscoop die de ook tot 3600 kHz aankan . ( de meeste dus)
4. een beetje ( of meer ) geduld.
We starten de afregeling in de veronderstelling dat U alles hiervoor gelezen hebt en dat alle DC -metingen en HF-metingen van hiervoor kloppen .Anders heeft dit geen zin .


We beginnen echter met het MF . Onze filters zijn 460kHz , heb je een andere waarde dan moet je dit navenant wijzigen .

De filters hebben een zekere bandbreedte waar je ontvangen signaal doormoet .Beschouw dit maar als een stadspoort met een romeinse boog bovenaan.
Het signaal van de BFO mag hiervan niet teveel afwijken , we willen namelijk mengen met een zo groot mogelijk signaal dat door de poort ongehinderd is kunnen doorkomen . Staan we te vér van deze doorlaat , dan is het signaal reeds verzwakt en wordt onze ontvanger te ongevoelig.
Dus eerste stap is meten wat de doorlaat is van de filters , deze kunnen een beetje afwijken door de spreiding .

Opstelling : verwijder spanningsloos de TCA440 en sluit de HF-generator aan over weerstand R15. Verwijder langs één kant C18 ( kant van de diode)zodat de BFO er niet kan doorkomen . Meet na de filter met de scoop met een probe (!) en varieer de HF generator in de buurt van 460kHz totdat je een maximum vindt.Dit is de centerfrequentie. Hiervoor mag je de uitgang van de HF-generator ver opdraaien zodat je een mooi vol beeld krijgt op de scoop van liefst 7 verdelingen.Noteer de frequentie .Varieer de HF- generator lager in frequentie totdat het scoopbeeld is gezakt tot 5 verdelingen , dit komt dan overeen met ca 70% van de amplitude ook bekend als de - 3dB punten . Noteer ook de frequentie. Doe dit nog eens langs de hogere kant van de centerfrequentie en noteer eveneens de frequentie .
Het verschil van deze laatste frequentie met de laagste frequentie is de doorlaat bandbreedte .

Hier moet nu de BFO frequentie invallen met die verstande dat de BFO frequentie 800Hz ( of 1000 naar voorkeur) lager zit .
U kunt ook kiezen dat de BFO frequentie hoger staat dan de centerfrequentie , aan U de keus)
Daarvoor meet U op de losgesoldeerde C18 losjes met de frequentieteller .
Voorbeeld. De centerfrequentie van het filter is 461 kHz . U regelt de BFO-frequentie naar 461kHz min 800Hz naar ca 460,2 Khz ; Dit kan U doen door C29 aan te passen in waarde , bij de meest kits zit er nu 10pF in .Heeft U geen frequentieteller probeer eens te luisteren naar de draaggolf van de tweede harmonische op een AM-ontvanger . 460 X 2 = 920 kHz en dat is de middengolf.

Soldeer nu C18 terug op zijn plaats , de BFO is afgewerkt .Is uw HF-generator nog aangesloten dan kan U nu een toontje horen en meten op de koptelefoon van 800Hz.

De oscillator .
Lees eerst bouwstap #3 door om te weten waar je moet meten .
Draai de afstempotmeter geheel linksom , dit wordt de laagste frequentie .
De laagste frequentie wordt de volgende :
( begin 80m band) - de centerfrequentie van de BFO , hierboven gemeten .
In ons geval : 3500kHz- 461kHz is 3039 kHz. Meten met een frequentieteller op pin 5 van de TCA440 . Wilt U wat overschot ( verlopen van de oscillator door bv de koude) neem dan enkele kHz lager .Let op de frequentieteller kan de oscillator licht belasten waardoor de afgelezen waarde niet meer juist is ( is lager).Beluister daarom ook de oscillator op een ontvanger die deze frequentie aankan , dit natuurlijk zonder dat de teller aangesloten is .
Regel eerst trimmer C11 halfweg en regel dan de spoel L3 met een trimstokje ( NOOIT met een schroevedraaier !!!!!)tot je de juiste frequentie hebt.
Eventueel licht corrigeren met de trimmer C11.
Draai daarna de potmeter geheel rechtsom.Door de algehele bestukking van de varicap en rondhangende condensatoren is er een afstembereik van ca 100-110kHz. Je komt daarmee uit op een oscillatorfrequentie van 3039 + 110 = 3149 kHz.of een afstemfrequentie van 3610 kHz maximum.

Heb je problemen om het bereik te halen dan kan je nog wat "spelen" met de waarden van R7 en/of R5 met andere woorden de afstemspanning van de varicap.


De antennekring.

Voorbereiding : Maak een lusje van 1 tot 2 windingen die je rond de ferrietstaaf (of rond de behuizing van de ferrietstaaf) kunt leggen zo ver mogelijk van het midden .

Maak je print werkend ( TCA440 er terug in !)en meet met de scoop op de koptelefoon uitgang.
Regel je HF-generator af op een frequentie midden in de ARDF-band , dit is normaal 3550kHz maar tegenwoordig wordt er een bredere band verwacht dus neem maar 3580 kHz.
De amplitude moet niet te groot zijn, dit kan je regelen met de Rf gain R8 .Maak dat je een comfortabel beeld hebt op de scoop of om naar te luisteren.Draai aan je afstemming R6 tot je een maximum vindt.
Regel met trimmer C7 tot je dit maximum nog kan verbeteren. Let op dit is afhankelijk van potmeter R8 RF gain .Aan deze niet meer aankomen !
Daarna verdraai je de HF-generator lager en hoger in frequentie . Vergeet niet je afstemming mee te verdraaien . Krijg je nog een grotere amplitude dan zit je niet midden in de band met de afstemming van je antennespoel . Dit kan je oplossen door C8 te verhogen in waarde als je te hoog zit en te verkleinen als je te laag zit .
Een tweede mogelijkheid is de antennespoel aan te passen met meer of mindere windingen maar dat is een hele poespas.
Na aanpassing van de antennekring nogmaals de hierboven beschreven procedure herhalen !

De sense-antenne.
Wij hebben de mogelijk voorzien om deze af te regelen met trimpotmeter R16.
Het één en ander is afhankelijk van de lengte van uw sense-antenne. Een langere is gevoeliger maar minder handig in het veld . Ik zou ze niet langer of 20 cm maken eerder korter.
Je moet hiervoor wel een verticaal gepolariseerd signaal hebben BUITEN .
Ga op een voldoende afstand staan van de antenne ( meerdere tientallen meters afhankelijk van de sterkte van het signaal). Duw het drukknopje in dat de sense-antenne inschakelt en luister of het signaal versterkt . U kijkt op dat moment naar de zendantenne toe .Verzwakt het signaal dan moet je eerst uw draden van de koppelwikkeling omdraaien .( S1a en S1b). Dan regel je de trimpotmeter zó af dat je een duidelijk onderscheid vindt tussen sense-antenne ingeschakeld of uitgeschakeld .
Heb je dit gedaan dan zal je een minimum vinden als je de ontvanger 180° draait en weer de sense-antenne inschakelt . Op deze manier kun je de richting bepalen waar de vos zit .

Hiermee sluiten we voorlopig deze reeks af . Het is nu tijd om te gaan jagen .
laters komen er misschien nog aanvullingen wanneer de tijd rijp is .

Schema

Het gewijzigd schema met aanpassing

maandag 5 december 2011

Bouwstap #5 : De ferriet-antenne [constructie]

Hieronder een fotoreportage hoe je de antenne kunt samenstellen.
Benodigheden :
1.gelakte wikkeldraad 0.5 mm
2.kokertje ongeveer 8 cm lang en passend over de ferrietstaaf zonder dat er teveel ruimte ertussen is.
3.ferrietstaaf natuurlijk.
4.enkele stukjes kleefband.

Neem voldoende draad zodat je na de wikkeling twee aansluitdraden van ca 10 cm overhebt. Afknippen is gemakkelijker dan aanknippen ( hi hi).
Leg de eerste draad aan de linkerkant van de koker vast met het eerste stukje kleefband . De daad laat je evenwijdig met de staaf meelopen .


Je wikkelt 21 windingen strak en aansluitend aan elkaar en plooit het uiteinde terug naar de beginwikkeling . Ondertussen leg je deze spoel vast met het tweede stukje kleefband .


De total gewikkelde lengte is ongeveer 11 mm .Voorzie je weer van twee stukjes kleefband en herhaal de wikkelwijze van daarnet voor de koppelwikkeling .
De koppelwikkeling start ongeveer 10 mm verder dan de laatste winding van de hoofdspoel.


Deze wikkeling is maar 2 windingen lang en daardoor ook kort . Kleef de gehele wikkeling vast en plooi de begindraad terug naar rechts .
We hebben nu twee wikkelingen met links de aansluitdraden voor de hoofdspoel en rechts de deze van de koppelspoel van de sense-antenne .
Lig niet wakker van welke nu de begin en einddraad is van de wikkelingen .
Wat wel belangrijk is welke draden voor de hoofdspoel is en welke voor de koppelwikkeling . U kunt ze desgewenst voorzien van een merkteken .

Indien U wenst kunt U ze uitmeten zoals beschreven in de afleveringen over ferriet.

Naargelang de inbouw kunt U bijvoorbeeld kiezen voor een plastiek pijpje ( bv 5/8") met een lengte van tweemaal 1cm langer dan de ferrietstaaf en weeral naargelang de voorkeur kunt U de draden tezamen door één gat brengen of gesplitst.
Hier is gekozen voor één gat van ongeveer 5 mm.De draden zijn getorst ( getwist) dat vergemakkelijkt het opvissen van de draad . Ik heb hier gebruik gemaakt van een naaihaak ( ?) van de xyl.Fixeer de kartonnen koker in het midden van de ferrietstaaf met wat kleefband .



Breng de draden eerst in en vis ze naar boven op het moment dat ze verschijnen in het boorgat .
Dan zachtjesaan verder doorschuiven en de ferrietstaaaf centreren in de buis .


Nu kun je als je dat wenst de draden weer een beetje " onttwisten " want elke twist introduceert wel extra capaciteit die we niet in rekening gebracht hebben .

Knip ze nog niet af , wacht tot je weet welke behuizing je gaat nemen . We kunnen ze wel al eens aansluiten ( lak verwijderen !) om de antenne eens te testen zoals bijvoorbeeld op een houten plankje.

zondag 4 december 2011

Bouwstap #4 : De ingangskring + sense-antenne [meetblad]

Hier zal je moeten voldoen met enkel de DC-waarde gemeten op de source van de FET.
Voor HF-metingen is het niet aangewezen om hier te meten omdat de signaaltjes zo klein zijn dat er toch niet veel van te maken is , althans als ge enkel de signalen wilt meten die via de sense-antenne binnenkomen.
Om de DC-meting te kunnen uitvoeren moet je reeds de sense-koppeling van de ferrietantenne aansluiten , heb je die nog niet leg dan een brugje ( stukje draad tussen de twee aansluitingen L1a en L1b).
De gemakkelijkste meting is echter de volgende :
Zwarte meetdraad aan massa en rode meetdraad aan S1 aan de kant die naar L1 loopt ( punt S1b). Bij indrukken van S1 meet ge daar de voedingsspanning van na de regulator , dus 6VDC.
De source is de aansluiting die het dichtst tegen de weerstand R2 zit. Hier moeten we dus nog meten . Rode meetdraad aan de source en de zwarte aan massa. Nu meet je afhankelijk van de stand van de trimpotmeter de volgende waarden ongeveer, bij het indrukken van S1.
Trimpotmeter geheel de ene kant : ongeveer 0,87VDC
Trimpotmeter geheel de andere kant: ongeveer 1.2VDC.

De toename van de voedingsstroom is bij indienstname van deze FET-schakeling gestegen tussen 1 à 2 mA en is afhankelijk van het volume op de koptelefoon ergens tussen 18mADC en 24mADC . Eén en ander afhankelijk van hoeveel lawaai uw oren kunnen verdragen.Dit laatste is gemeten mét ferrietstaaf aangesloten maar dat is een verhaal voor bouwstap #5.

Bouwstap #4 : Ingangstrap + sense-antenne [de bestukking]

De foto en de lay-out spreken voor zichzelf .
Enkel opletten voor de trimpotmeter als je hem plaatst zoals ik gedaan heb .De draadjes zijn maar nét lang genoeg . Even uitmeten of ze goed contact maken .



De aansluitingen , hier al met ferrietstaaf

Bouwstap #4 : De ingangskring + sense-antenne [de onderdelen]

Dit wordt de laatste bouwstap wat bestukken van de print betreft.
Alle onderdelen zijn nu wel bekend .
De trimmer R16 is niet op het algemeen schema terug te vinden maar wel op de lay-out .
Een nieuw schema met onze wijzigingen is in de maak , nog even geduld.
Afhankelijk van de bouwvorm kunt U deze op verschillende manieren plaatsen .

Bouwstap #3 : De oscillator+ MF [meetblad : deel 2]

U had nog van mij de HF-metingen te goed .
Dit gaat over de oscillator .
We meten de amplitude op pin 5 en op pin 6 van IC TCA440.
Frequentie meten we nog niet maar die ligt in de buurt van 3MHz.We schrijven een apart verhaaltje over de afregeling en daar zal dit te sprake komen .
Alle metingen met een probe x 10 ( capacitieve belasting !)

Deze foto is genomen met een meting op pin 5 ( TCA440).
U ziet enkel een HF signaal zonder DC component erbij.
De amplitude bedraagt 250mVpp.


Hier is gemeten op pin 6 . Amplitude ongeveer 1Vpp.

vrijdag 2 december 2011

Bouwstap #3 : De oscillator+ MF [meetblad : deel 1]

Zoals gewoonlijk eerst de DC-waarden.

Meet met de meetpennen op de IC-voet van IC1. Let op !!!! Niet drukken op die verende kontaktjes ,maar enkel tegen houden . Er bestaat namelijk kans dat je de kontakten te ver openduwt en deze niet meer terugveren .

Massadraad op pin 8 en vervolgens met de rode meetdraad ( +) de volgende meetpunten aflopen .

14: 6VDC ( voedingsspanning)
15 : idem
16 : idem.

9: afhankelijk van de RF gain potentiometer tussen 0VDC en ongeveer 0,55VDC.

Sluit nu de rode meetdraad ( + ) aan op pin 16 en loop met de zwarte meetdraad pin 3 , 10 en 8 af . U moet telkens 6VDC meten ( voedingsspanning).

Als alles goed is krijgt de TCA440 de juiste voedingsspanningen om te kunnen werken .

Nu nog de spanning voor de varicap . We meten deze op de loper van R6 ( tuning).
Afhankelijk van de stand van de potentiometer zal deze variëren tussen ca 3,5VDC en 4,9VDC.

Als dit allemaal klopt dan kun je de TCA440 insteken nadat je de print spanningsloos hebt gezet.
Zet de RF-gain potentiometer halfweg.

Zet je koptelefoon op en je moet onmiddellijk een sterk ruisen horen bij het inschakelen.
Dit ruisen is te regelen door de RF-gain potentiometer.

Tijdens het regelen van de RF-gain zal je de voedingsstroom zien variëren tussen ca 16mADC en 19mADC.

Heb je een HF-generator ter beschikking dan kun je door een lusje met het signaal in de buurt van de TCA440 te houden reeds de HF-generator horen , ook al is de ingangskring nog niet gesoldeerd!

Voor de metingen met de scoop verwijs ik naar een tweede meetblad.